Organizacje zarządzające prawami autorskimi w Polsce
2018-06-04
W naszym kraju sytuacja prawna twórczości, zwłaszcza tej, która przynosi komukolwiek dochód, może wydawać się skomplikowana. Organizacje, które zajmują się zarządzaniem praw autorskich, nie są organami rządowymi, mają status stowarzyszeń, jednak na mocy odpowiednich ustaw i rozporządzeń ministerialnych działają na nieco innej zasadzie niż standardowe NGOS-y. O jakich organizacjach mowa?
ZAIKS
ZAIKS to skrót od „Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych”, współcześnie pełna nazwa tej organizacji brzmi „Stowarzyszenie Autorów ZAIKS”. To najstarszy spośród opisywanych w tym tekście podmiotów, jego historia liczy już sobie blisko 100 lat. Zaiks powstał w 1918 r., jego członkami byli m.in. Julian Tuwim i Jan Brzechwa. ZAIKS ma m.in. prawo do pobierania opłat za wykorzystywanie utworów autorstwa swoich członków, to właśnie ta organizacja jest najliczniej reprezentowana wśród regionalnych kontrolerów nawiedzających restauracje i lokale usługowe.
STOART
Związek Artystów Wykonawców STOART ma podobne kompetencje do ZAIKSu, podstawowa różnica polega na tym, że o ile ZAIKS ma w założeniu dbać o prawa autorów, o tyle STOART zajmuje się prawami wykonawców (nawiasem mówiąc współcześnie te dwie grupy przenikają się, co stanowi przyczynę sporego bałaganu jaki panuje w kwestii praw autorskich). STOART został zarejestrowany w roku 1995 i działa na mocy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
ZPAV
Skrót ZPAV oznacza Związek Producentów Audio Video. To kolejne stowarzyszenie zajmujące się prawami autorskimi i pokrewnymi, tym razem reprezentujące producentów, choć wśród założycieli i działaczy znajdziemy również m.in. dziennikarzy i muzyków. Działalność ZPAV nie ogranicza się do pobierania opłat – to właśnie ta organizacja zajmuje się przyznawaniem certyfikatów sprzedaży (złota, platynowa, diamentowa płyta), prowadzi również listy sprzedaży powstające na podstawie wyników sklepów muzycznych oraz zestawienia popularności utworów w stacjach radiowych. ZPAV powstał głównie po to, aby walczyć z piractwem, w tej chwili zajmuje się przede wszystkim piractwem internetowym.
